Życie
Agnieszka Berlińska

Nieśmiertelny

„Zawsze wolałem ludzi, którzy we mnie widzieli Don Kichota, od tych, co mnie mieli za pajaca.”[1]

„Poznałem niebo i piekło. I to jest wystarczająca odległość na moją drabinę do nieba w nieskończoność”[2] – mówił o swoim życiu Annie Retmaniak w audycji radiowej z okazji swoich osiemdziesiątych trzecich urodzin. Czym było piekło Józefa Szajny, wiemy. Z trwającej ponad pięć lat wojny, cztery i pół roku spędził w więzieniach i obozach koncentracyjnych. Ślady tego doświadczenia były obecne w całej jego twórczości, nawet jeśli nie odnosił się do niego bezpośrednio. A co z niebem?

Odpowiedź można znaleźć w innym wywiadzie; udzielonym kilka lat wcześniej. „Miałem piękne dzieciństwo. Jeśli moje życie jako całość jawi mi się w formie kuli, która nie tylko w cywilizacji śródziemnomorskiej jest znakiem pełni, mój dom rodzinny widzę tak piękny jak sześcian równoboczny, w którym jest wszystko. I wszystko na swoim miejscu, ojciec, matka i liczne rodzeństwo”[3]. Ojciec, Julian Szajna, był maszynistą kolejowym – kursował pociągami na trasie Lwów–Kraków. Matka, Karolina z domu Pieniążek, zajmowała się domem i dziećmi. Józef Szajna miał czworo rodzeństwa – dwie siostry i dwóch braci. Urodził się w Rzeszowie w 1922 roku, 13 marca. Ta trzynastka, jak dowiedział się od polskiej Żydówki, którą spotkał w 1986 roku w Tel Awiwie przy okazji pracy nad siódmą wersją Repliki, przyniosła mu szczęście. „W kabale liczymy dwie sąsiadujące ze sobą liczby: jeden i trzy. A cztery to szczęśliwa liczba – on jest w czepku urodzony” – powiedziała wtedy[4]. I można też tak spojrzeć na wojenną biografię Szajny: dwa razy czekał na stracenie w celi śmierci i dwa razy cudem jej uniknął.

Aresztowany w 1941 roku, po nieudanej próbie przekroczenia granicy słowacko-węgierskiej, trafił – przez kolejne więzienia – do Auschwitz. Miał wtedy dziewiętnaście lat. Po wojnie wielokrotnie i ze szczegółami opowiadał o życiu więźnia numer 18729 na granicy śmierci, ale w kontekście jego twórczości zwraca uwagę jedno wyznanie: w chwilach zwątpienia ślubował losowi, że w zamian za ocalenie poświęci się działaniom na rzecz sprawiedliwości. I że zobowiązanie to przełożył na sztukę[5]. Swoją misję traktował bardzo poważnie, tematy, które podejmował, dotyczyły fundamentalnych spraw – człowieczeństwa i kondycji współczesnego świata. W przetrwaniu w Auschwitz, a potem w Buchenwaldzie na pewno pomogło mu nie tylko szczęście, ale i doskonała forma fizyczna. Przed wojną trenował pływanie – zdobył mistrzostwo Polski w skokach z trampoliny i wicemistrzostwo w pływaniu w konkursie szkół średnich. Na zdjęciach z Maczkowa, dokąd trafił po wyzwoleniu, pozuje nad rzeką Ems latem 1946 roku, z dumą prezentując wysportowane ciało.

Maczków, czyli niemieckie Haren w Dolnej Saksonii, przez kilka lat po wojnie był zasiedlony przez Polaków wywiezionych do Niemiec. Tu Szajna zrobił maturę. Podobno pracę z polskiego napisał o powstaniu warszawskim, choć przecież mógł je znać tylko z opowieści[6]. Po maturze miał do wyboru – stypendium w Paryżu albo powrót do Polski. „Nikomu niepotrzebny, pełen kompleksów, szukam szansy w nauce. Wstydzę się swego «garbu» i nie przyznaję do przeżyć. Rozpoczynam studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w 1947 roku” – napisze po latach[7]. W 1952 roku ukończył grafikę, a rok później scenografię u Karola Frycza – dyplom zrobił z Ptaków Arystofanesa. O grafice mówił, że to „reżyserowanie płaszczyzny”, o scenografii – że „organizacja przestrzeni”. I tak już zostanie – jedną nogą w sztukach plastycznych, drugą w teatrze. Dwa lata po dyplomie wróci na uczelnię, ale już jako wykładowca. Ze studentami czwartego roku scenografii poprowadzi zajęcia – dekoracja ogólna i widowisk okolicznościowych. Na krakowskiej akademii będzie wykładał przez następnych kilkanaście lat, a zebrane doświadczenia wykorzysta potem w Warszawie jako kierownik Studium Scenografii. „Student przychodzący dobrowolnie po naukę do pedagoga, czyniący to z własnego wyboru, oczekuje od niego rozmowy i nawiązania dialogu. Chce się czegoś od profesora dowiedzieć. Ale prawidłową rzeczą jest, jeśli następnie skieruje się on w inną stronę, ku sobie. Ważna jest chwila, w której młodzież zaczyna sobie zadawać pytanie: jak przeciwstawić się Szajnie?”[8]. Właściwie przez całe zawodowe życie utrzymywał bliski kontakt z młodymi twórcami. Dzięki temu miał wgląd w nowe zjawiska w sztuce, a więc była to relacja oparta na wymianie. Potrafił zapalić się do czyjegoś pomysłu, pomóc artyście w debiucie.

Sam jako dyplomowany scenograf debiutował w Teatrze Ziemi Opolskiej, spektaklem Sprawa rodzinna Lutowskiego w reżyserii Ireneusza Erwana. Ale to nie była jego pierwsza realizacja. Aktor Antoni Pszoniak wspominał, że spotkali się w teatrze amatorskim. „Jeszcze w czasach uniwersyteckich, jako student, występowałem w teatrze robotniczym, gdzie grałem Mazepę. Scenografię miał robić jakiś malarz krakowski, pan Szajna. I wyglądało to w ten sposób, że były piękne wnętrza i zamek, i świeczniki. Sam mnie ubierał w kostium niesłychanie piękny, złoty. I była piękna peruka, którą sam układał, a na koniec założył śliczną koronkę, którą wyciął z firanki”[9]. A Szajna przywoływał nawet wcześniejsze doświadczenia: „Scenografią zajmowałem się jeszcze jako amator, zaraz po wyzwoleniu, w Maczkowie, w latach 1946–1947. Tam też po raz pierwszy widziałem przedstawienie Leona Schillera”[10]. Dyrektorką Teatru w Opolu była Krystyna Skuszanka. To stąd całą trójką – z mężem Jerzym Krasowskim, który był też reżyserem, i z Szajną jako etatowym scenografem – przejdą do kierowania teatrem w pierwszym socjalistycznym mieście, które właśnie powstawało. Skuszanka tak opisywała początki Teatru Ludowego w Nowej Hucie: „Budowaliśmy od zera. Nie było starego zespołu, starych przyzwyczajeń, nawet starej widowni... Aktorzy to w większości młodzież wprost po szkole, publiczność – nasza pierwsza publiczność – to robotnicy, którzy budowali teatr”[11].

Praca Szajny od razu została dostrzeżona. Za scenografię w Ludowym – przede wszystkim do przedstawień Jerzego Krasowskiego: Księżniczki Turandot(współreżyserowanej przez Skuszankę), Myszy i ludzi, Jacobowsky’ego i pułkownika – „Przegląd Kulturalny” przyznał mu nagrodę artystyczną za rok 1957. Co ciekawe – nie w dziedzinie teatru, ale plastyki, decyzję uzasadniając tak: „Jest rzeczą paradoksalną, że nagrodę plastyczną przyznano nie malarzowi ani rzeźbiarzowi, ale przyznano scenografowi, a więc człowiekowi teatru. Dlaczego właśnie tak się stało? Stało się tak dlatego, że Szajna, człowiek teatru i człowiek plastyki, umiał właśnie teatrowi tak mocno narzucić element plastyczny, iż właśnie temu to elementowi plastycznemu, między innymi oczywiście, teatr nowohucki zawdzięcza swoją przodującą, a przynajmniej jedną z najwybitniejszych pozycji w naszym krajowym życiu teatralnym”[12]. A konkurencję miał mocną – wśród kontrkandydatów do nagrody byli między innymi Alina Szapocznikow i Tadeusz Brzozowski. Na czym polegało nowatorstwo Szajny? Bożena Kowalska, która na twórczość artysty patrzy okiem nie teatrolożki, ale krytyczki sztuki, zwróciła uwagę na jego prekursorstwo: „W samym końcu lat pięćdziesiątych powstało zjawisko w plastyce, które się nazywa environment. We wszystkich podręcznikach, jakie znamy – amerykańskich – będziemy się spotykać ze stwierdzeniem, że pierwsze environment stworzył Alan Kaprow. Stworzył je mianowicie w 1959 roku i była to scenografia do słynnego happeningu, który się nazywał 18 happeningów w 6 odsłonach. Jeśli sobie przypomnimy spektakle Szajny z Nowej Huty, to przecież – czy w Imionach władzy Broszkiewicza, czy w Myszach i ludziach Steinbecka w latach 1956–1957 – wchodziło się na widownię i widziało się przed sobą scenę, która była autentycznym environment. Tylko równie podporządkowanym celowi teatralnemu jak Kaprow w ’59 roku, czyli trzy lata później, podporządkował tę swoją scenografię happeningowi. Było to jedno z odkryć sztuki polskiej, które nie jest powszechnie znane”[13]. Na pewno nie było znane recenzentowi „Trybuny Ludu”, Janowi Alfredowi Szczepańskiemu, który po premierze Szekspirowskiego Wieczoru Trzech Króli w reżyserii Skuszanki nazwał scenografię Szajny pogardliwie „szmacizmem”[14].

Doceniony, ale już z opinią artysty kontrowersyjnego, dostaje propozycje z innych teatrów. W 1959 roku projektuje między innymi scenografię do Nie-Boskiej komedii Krasińskiego w reżyserii Bohdana Korzeniewskiego w Teatrze Nowym w Łodzi i, dla Teatru Dramatycznego w Warszawie, do Wariata i zakonnicy oraz W małym dworku w reżyserii Wandy Laskowskiej. Do Witkacego Szajna będzie wracał. W tym samym czasie poznaje Jerzego Grotowskiego, który od końca lat pięćdziesiątych prowadzi Teatr 13 Rzędów w Opolu. W wydawanym przez teatr piśmie „Materiały – Dyskusje Teatru 13 Rzędów” Szajna publikuje artykuł O teatrze współczesnym. Pisze w nim: „Popełniamy błąd, myśląc o scenografii jako o wartości wydzielonej, zewnętrznej, poprzez którą można przeprowadzić linię rozdziału od reszty działań scenicznych. Opowiadam się za teatrem jedności”[15]. Myśl tę będzie rozwijał w kolejnych tekstach publikowanych w prasie, tłumacząc się ze swojej wizji teatru. Jednym z najczęściej zadawanych Szajnie przez dziennikarzy pytań było to, kim właściwie jest – reżyserem czy malarzem. Odpowiadał zawsze w ten sam sposób: że nowy teatr, który chce tworzyć, jest wypadkową wielu dziedzin sztuki. Współpraca z Grotowskim nad Akropolis Stanisława Wyspiańskiego, zrealizowanym w 1962 roku, będzie dla Szajny punktem zwrotnym na drodze do autonomii w teatrze. Przenosząc akcję dramatu z Wawelu do obozu koncentracyjnego, Szajna pierwszy raz tak wprost i bezpośrednio odwołał się do swoich wojennych doświadczeń, a elementy, które wprowadził na scenę – rury, taczki, schodzone buciory – staną się znakiem rozpoznawczym jego przedstawień. Tymczasem dobra passa Teatru Ludowego, wspierana przez I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie, Lucjana Motykę, stopniowo mija. Awangardowy teatr w robotniczym mieście okazał się jednak zbyt hermetyczny, a wyrobiona krakowska publika nie była w stanie zapełnić widowni. Zniechęceni krytyką, Skuszanka i Krasowski odchodzą w 1963 roku do Warszawy. Dyrekcję przejmuje Szajna. „W momencie odejścia tej pary zdałem sobie sprawę, że [...] mnie czeka los służebnego scenografa, który będzie robił na zamówienie dla reżysera. Który [...] nie wypowie się artystycznie, dopóki nie obejmie tych dwóch dyscyplin”[16]. Scenograf dopiero co został reżyserem – w Teatrze im. Adama Mickiewicza w Częstochowie wystawił Post u ludożerców Joanny Gorczyckiej. Teraz reżyser został dyrektorem.

Pierwsza autorska premiera Szajny w Ludowym – Rewizor Gogola – zebrała miażdżące recenzje. Roman Szydłowski w „Trybunie Ludu” nazwał przedstawienie popisem „malarza, który nie potrafi przetłumaczyć swych wizji na powszechnie zrozumiały język sceny”[17]. Przy okazji skrytykował dyrekcję: „Droga zapoczątkowana spektaklem Rewizora prowadzi w ślepy zaułek abstrakcji, z którego nie ma wyjścia. Trzeba z niej czym prędzej zawrócić”. Na stanowisku Szajna wytrzyma trzy sezony. Chociaż atak na Rewizora nie dla wszystkich oznaczał porażkę. „No, to ci gratuluję, bo tak złej recenzji jeszcze nie otrzymałem” – winszował Szajnie Grotowski[18]. W sprawie oceny przedstawień zarówno krytycy, jak i widzowie byli podzieleni, ale skrajne opinie – wszystko albo nic – to tylko dowód na to, że wobec teatru Szajny trudno było pozostać obojętnym. O piorunującym wrażeniu – podobnym do tego, jakie za kilka lat będzie wywoływać Replika – mówili widzowie Pustego pola Tadeusza Hołuja. Dramat, którego akcja toczy się na terenie Auschwitz-Birkenau, Szajna wystawił z okazji dwudziestolecia wyzwolenia obozu. Z Hołujem łączyły go obozowe doświadczenia – dramatopisarz też był ocalałym więźniem, do 1967 roku pełnił funkcję sekretarza generalnego Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego, do którego należał i Szajna. Puste pole, zrealizowane w 1965 roku, z miejsca zostało zaproszone na festiwal Prima Rassegna Internazionale dei Teatri Stabili we Florencji. To był początek międzynarodowej kariery Szajny. Na dziesięciolecie Teatru Ludowego i pięćdziesięciolecie Rewolucji Październikowej przygotował Misterium Buffo Majakowskiego – przedstawienie skrytykowane jako hermetyczny zestaw popisowych chwytów Szajny. Niedługo potem żegnał się ze swoim teatrem – adaptacją Zamku Kafki, „o społeczeństwie, które przyjęło i zaaprobowało reżim narzucony przez zamek, i o tragedii jednostki, która znalazła się poza wspólnotą”. Nie bez żalu wspominał: „Z Nowej Huty musiałem odejść, żeby nie powiedzieć, że zostałem wyrzucony. I to ze względu na repertuar, i na formę teatru. Bo zarzucano mi formalizm, może rewizjonizm – niedalekie to były słowa za czasów Gomułki [19].

Po odejściu z Nowej Huty dostaje etat scenografa w Starym Teatrze w Krakowie. Dyrektorem jest wówczas Zygmunt Hübner, na etacie reżysera – Jerzy Jarocki, stale współpracuje Konrad Swinarski. W tym zestawieniu teatr Szajny – plastyczny i agresywny, w którym tekst dramatyczny traktowany jest bardzo swobodnie – intryguje, ale częściej budzi opór. Wystawia tu Witkacego i Majakowskiego. Przed premierą sztuki Helmuta Kajzara Paternoster cenzura każe wstrzymać próby. Nie chodziło o Szajnę, a o Hübnera – żeby ustąpił ze stanowiska – ale Szajna ma już dosyć nieprzychylnego Krakowa. Zwłaszcza, że na horyzoncie pojawiły się nowe możliwości. Reżyseruje w różnych teatrach w Polsce, dostaje też pierwszą propozycję z zagranicy. W 1970 roku projektuje scenografię do Makbeta w reżyserii Colina George’a w teatrze w Sheffield. I chociaż rok 1969 nie jest dla niego dobrym czasem w krakowskim teatrze, na innym polu okaże się przełomowy. Z okazji stopięćdziesięciolecia krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych przygotowuje Reminiscencje – instalację upamiętniającą krakowskich artystów, którzy zginęli w czasie wojny. To tu pojawia się słynna sylweta ze zdjęciem rzeźbiarza Ludwika Pugeta w obozowym pasiaku. Praca, razem z rzeźbą Władysława Hasiora, reprezentowała Polskę na Biennale w Wenecji w 1970 roku. Wywołała autentyczne poruszenie. Reminiscencje stopniowo ewoluowały w stronę Repliki, najważniejszego przedstawienia Szajny, które przeszło do historii dwudziestowiecznego teatru. „Replika I była w zasadzie podobna do Reminiscencji, prezentowanych rok wcześniej [...]. Była kompozycją przestrzenną bez udziału aktorów, pokazaną po raz pierwszy w 1971 roku w muzeum w Göteborgu na Dniach Polskiej Kultury. Tam przyszło mi do głowy, żeby postacie, które wyrwałem z życia i z malowania, a później razem zestawiłem, ożyły. [...] Chciałem przekroczyć granice czystej sztuki, a jednocześnie teatr do sztuki tej zbliżyć”[20]. Tak powstała druga wersja Repliki – z udziałem aktorów – zaprezentowana na festiwalu w Edynburgu w 1972 roku. Trzecia to wersja z 1973 roku przygotowana na festiwal w Nancy. Dopiero czwartą zobaczyli widzowie Teatru Studio w Warszawie.

Wiadomość o tym, że Szajna obejmie po Ireneuszu Kanickim Teatr Klasyczny w Pałacu Kultury i Nauki, pojawiła się w prasie po premierze Fausta w Teatrze Polskim w Warszawie. Premierze legendarnej – po pierwszym akcie zacięła się kurtyna przeciwpożarowa i spektakl trzeba było przerwać. Legendarnej także dzięki Konstantemu Puzynie, który napisał z tego przedstawienia bardzo złośliwą recenzję. Zakończył ją tak: „Pisano o przejmującym dramatyzmie jego Reminiscencji, o plastyce przerastającej w teatr. Toteż Szajna jest zupełnie pewien, że wystarczy dodać Goethego, kurtynę, scenę i aktorów, żeby mu wyszedł z tej plastyki teatr rzeczywisty. Nieprawda, Józek, tak nie wyjdzie, Bóg mi świadkiem, że nie”[21]. Tytuł recenzji Puzyny – Gluglutiera – Szajna przerobił na tytuł sztuki, którą napisał z Marią Czanerle i dwa lata później wystawił w Teatrze Studio. W autorskiej Gulgutierze rozprawił się po swojemu z krytykami i społeczeństwem. Dramat zakończył słowami: „Bo ja jestem nieśmiertelny, dupo wołowa”[22]. Faust miał premierę w lipcu 1971 roku, a w październiku August Grodzicki donosił w „Życiu Warszawy”: „Szajna jako dyrektor to ferment w życiu teatralnym stolicy. Z pewnością będzie on nieraz wywoływał oburzenie, protesty, prześmiewki – może nawet niekiedy słuszne. Ale nie szkodzi, wreszcie zacznie się coś dziać, o coś będzie się można spierać i walczyć”[23]. Nie pomylił się Grodzicki. Od pierwszej premiery w Studio teatr Szajny był iskrzącym punktem na teatralnej mapie Warszawy, spierali się o niego i krytycy, i publiczność. Witkacy, przygotowany na inaugurację nowej sceny, był drugim – po Fauście – przedstawieniem z cyklu portretów wielkich indywidualności. Jego kolejni bohaterowie – Dante, Cervantes, Majakowski – odczytywani przez krytykę jako alter ego reżysera, posłużyli Szajnie do stawiania pytań o sens egzystencji. „Interesowałem się pojęciem czasu, wcale nie wyłącznie przestrzenią i plastyką. Tym, co nazywam największą problematyką człowieka – jego czasem od początku życia do końca”[24]. Założenia „teatru organicznego” Szajny – czyli takiego, który przez obraz i dźwięk odwołuje się bezpośrednio do emocji widza, a nie do jego intelektu – najpełniej udało mu się zrealizować w Dantem, przedstawieniu na motywach Boskiej komedii. Premiera odbyła się we Florencji, w 1974 roku, i została entuzjastycznie przyjęta przez Włochów. W Polsce Dante ostatecznie przekonał sceptyków do Szajny. Spektakularne widowisko na dużej scenie tworzy dyptyk z kameralną Repliką graną na poddaszu w malarni. Oba spektakle w latach siedemdziesiątych – i później – stały się wizytówką polskiego teatru na świecie. Raz, że były bardzo plastyczne, a więc dawały się zrozumieć bez słów. A dwa, że wpisywały się w oficjalną politykę kulturalną władzy. Bo nawet jeśli podejmowały temat totalitaryzmów i uwikłania jednostki w sprawy społeczno-polityczne, nie odnosiły się wprost do bieżących wydarzeń czy PRL-owskiej władzy – podkreślały ponadczasowy i uniwersalny wymiar dylematów moralnych człowieka, artysty. Zresztą Szajna należał do partii. Ponad pięćset przedstawień Dantego to rekord, którego do dziś nie udało się pobić żadnemu spektaklowi Teatru Studio.

Szajna realizował w Studio swój wielki plan utworzenia „centrum sztuki”, jakiego jeszcze nie było. Widział w nim ośrodek integrujący działalność teatralną, plastyczną, muzyczną i filmową. Od samego początku w teatrze działała galeria z bogatym programem wystaw i wydarzeń towarzyszących oraz z sukcesywnie rozbudowywaną kolekcją sztuki współczesnej. Mieściły się tu również pracownie podyplomowego Studium Scenografii, którego prowadzenie powierzył Szajnie w 1972 roku rektor warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. W ciągu dziesięciu lat studiowało w nim ponad czterdzieścioro artystów z Polski i drugie tyle stypendystów z zagranicy. Od 1980 roku swoją siedzibę miało tu – reaktywowane przez kompozytora Zygmunta Krauzego – Polskie Towarzystwo Muzyki Współczesnej. Wizja, z jaką obejmował Teatr Klasyczny, formalnie dopełniła się w lipcu 1980 roku, kiedy teatr przyjął nazwę Centrum Sztuki Studio – Teatr Galeria. Ta decyzja budziła niepokój w zespole aktorskim, który obawiał się o losy samego teatru. Na napiętą atmosferę miała wpływ również sytuacja społeczno-polityczna w Polsce – karnawał „Solidarności”, z nadzieją na zmiany, i jego konsekwencje, z tragicznym finałem, jakim był stan wojenny. W grudniu 1981 roku Szajna składa wymówienie. Trzy miesiące później, niemal dokładnie w swoje sześćdziesiąte urodziny, odchodzi na wcześniejszą emeryturę. Zmęczony teatrem zamierza wrócić do malarstwa.

Przez kilka najbliższych lat będzie jeździł z Repliką i Dantem po świecie – rozpędzonej teatralnej machiny nie zatrzymuje się z dnia na dzień, zresztą występy gościnne są dla niego źródłem ogromnej satysfakcji. W Jugosławii, a potem w Niemczech, zrealizuje kolejne wersje Dantego, a w Izraelu siódmą wersję Repliki. Do Studio wróci w dziesiątą rocznicę odejścia – Dante 1992 będzie jego ostatecznym pożegnaniem ze sceną, którą stworzył. Ostatnie zrealizowane w Polsce przedstawienie to Déballage w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, wyreżyserowane w 1997 roku z okazji siedemdziesięciopięciolecia. W ramach obchodów w rzeszowskim teatrze zostaje otwarta Szajna Galeria ze stałą ekspozycją prac artysty, który na Biennale Sztuki w São Paulo w 1989 roku został okrzyknięty jednym z pięciu najważniejszych artystów XX wieku. Kilka lat wcześniej, na wystawie w Berlinie Zachodnim, jego Reminiscencje znalazły się obok prac Paula Cézanne’a i Andy’ego Warhola. Szajna – klasyk XX wieku, wkroczy w wiek XXI pełen złych przeczuć co do przyszłych losów ludzkości. Sztuka, która była jego „drabiną do nieba” i którą chciał zmieniać świat, niczego nie zmieniła. Zmarł w Warszawie 24 czerwca 2008 roku. Pytany w połowie lat osiemdziesiątych, co dla niego jest w sztuce najistotniejsze, odpowiedział: „Umiejętność przeżywania, wrażliwość. To ona prowadzi człowieka w zaświaty. Tam, gdzie jeden dla drugiego może stać się magiem. Gdzie żyje się w transie. Istnieje się wówczas nie w świecie realnym, ale w odnalezionej rzeczywistości poetyckiej. Tam, gdzie chodzi się po chmurach i nie spada. Tam, gdzie stąpa się po falach i nie tonie. Gdzie człowiek żyje poza notą biograficzną”[25].

  1. ^ [Czy jestem, czy nie jestem], „Teatr” 1974, nr 2.
  2. ^ Sekrety, konkrety – Józef Szajna, audycja Anny Retmaniak, Polskie Radio, emisja 19.03.2005, archiwum PR, sygnatura 853/05/I.
  3. ^ Życie trudne, lecz piękne, z Józefem Szajną rozmawia Elżbieta Żmudzka, „Teatr” 1987, nr 10.
  4. ^ Józef Szajna, z cyklu „Biografie niezwykłe”, audycja Iwony Malinowskiej, Polskie Radio, emisja 13.03.2007, archiwum PR, sygnatura 235/07/II.
  5. ^ Człowiek zaniedbuje siebie…, film dokumentalny Henryka Jantosa, TVP 1 2005.
  6. ^ Z rozmowy z Łukaszem Szajną, synem artysty. Archiwum autorki.
  7. ^ Szajna 70 lat, Centrum Sztuki Studio, 1992.
  8. ^ Forum: Józef Szajna, „Projekt” 1980, nr 2.
  9. ^ Józef Szajna, z cyklu „Portret słowem malowany”, audycja Anny Retmaniak, Polskie Radio, emisja 13.10.1979, archiwum PR, sygnatura C15640.
  10. ^ Życie trudne, lecz piękne, j.w.
  11. ^ Z młodymi naprzód iść, rozmowa Andrzeja Hausbrandta, „Przyjaźń” 1974, nr 34.
  12. ^ „Przegląd Kulturalny” 1958, nr 1.
  13. ^ Józef Szajna, z cyklu „Szkic do portretu”, audycja Marii Superson-Jęczmyk, emisja 04.05.2001, archiwum PR, sygnatura 910/01/II.
  14. ^ Jaszcz, Nowy Szekspir w Nowej Hucie, „Trybuna Ludu” 1961, nr 338.
  15. ^ Za: Józef Szajna i jego świat, red. Bożena Kowalska, Hotel Sztuki / Zachęta, Warszawa 2000.
  16. ^ Józef Szajna, z cyklu „Portret słowem malowany”…, j.w.
  17. ^ Roman Szydłowski, «Rewizor» i nasiadówki, „Trybuna Ludu” 1963, nr 339.
  18. ^ Józef Szajna, z cyklu „Biografie niezwykłe”, audycja Iwony Malinowskiej, emisja 13.03.2007, archiwum PR, sygnatura 235/07/II.
  19. ^ Maria Czanerle, „Zamek” i teatr Szajny, „Teatr” 1966, nr 14.
  20. ^ Zbigniew Taranienko, Przestrzenie Szajny, Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu, Rzeszów 2009.
  21. ^ Konstanty Puzyna, Gluglutieria, „Polityka” 1971, nr 37.
  22. ^ Maria Czanerle, Szajna, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1974.
  23. ^ August Grodzicki, Teatr Szajny, „Życie Warszawy” 1971, nr 235.
  24. ^ Zbigniew Taranienko, Przestrzenie Szajny, j.w.
  25. ^ Bez teatru, z Józefem Szajną rozmawia Elżbieta Dzikowska, „Radar” 1985, nr 43–44.

1922

13.03

Józef Szajna rodzi się w Rzeszowie, jako jeden z trzech synów kolejowego maszynisty Juliana Szajny i Karoliny z Pieniążków.

1938

Zdobywa mistrzostwo Polski w skokach z trampoliny i wicemistrzostwo w pływaniu w Ogólnopolskim Konkursie Szkół Średnich w Międzychodziu koło Poznania.

1939

Rozpoczyna działalność konspiracyjną w szeregach Związku Walki Zbrojnej.

1941

Zostaje aresztowany na Słowacji podczas próby przedostania się na Węgry, więziony kolejno w Muszynie, Nowym Sączu i Tarnowie, wreszcie w lipcu przetransportowany do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau jako numer 18729.

1943

Podejmuje nieudaną ucieczkę z obozu, za co trafia do celi śmierci.

1944

Zostaje przeniesiony do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie i dostaje numer 41408.

1945

15.04
Ucieka z obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie.

1946

Zdaje maturę w polskim liceum w Maczkowie (okupowanym przez wojsko polskie Haren nad rzeką Ems) w Dolnej Saksonii.

1947

lipiec
Wraca do Polski z Niemiec, z terenów blisko granicy holenderskiej, gdzie przebywał od momentu wyzwolenia.
01.10
Rozpoczyna studia w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

1952

Uzyskuje dyplom na Wydziale Grafiki w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, w pracowni prof. Witolda Chomicza.

1953

Uzyskuje dyplom na Wydziale Scenografii w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, w pracowni prof. Karola Frycza.

09.05

Premiera spektaklu Sprawa rodzinna w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu, w reżyserii Ireneusza Erwana, ze scenografią Józefa Szajny.

01.07

Józef Szajna rozpoczyna pracę na stanowisku scenografa w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu.

04.12

Premiera spektaklu Młoda gwardia w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu, w reżyserii Andrzeja Dobrowolskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

1954

Józef Szajna rozpoczyna pracę jako wykładowca w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Żeni się z Bożeną Sierosławską.

21.10

Premiera spektakli: Łabędzia pieśń, O szkodliwości palenia tytoniu, Oświadczyny, Tragik mimo woli w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu, w reżyserii Krystyny Skuszanki, ze scenografią Józefa Szajny.

26.11

Premiera spektaklu Droga do Czarnolasu w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu, w reżyserii Krystyny Skuszanki, ze scenografią Józefa Szajny.

1955

12.02

Premiera spektaklu Ludzie i cienie w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu, w reżyserii Krystyny Skuszanki, ze scenografią Józefa Szajny.

14.05

Premiera spektaklu Barberyna w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

30.07

Józef Szajna kończy współpracę z Teatrem Ziemi Opolskiej w Opolu.

02.08
Rozpoczyna pracę na stanowisku scenografa w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie.
13.12

Premiera spektaklu Don Carlos w Operze Śląskiej w Bytomiu, w reżyserii Jerzego Zegalskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

1956

Józef Szajna otrzymuje Nagrodę Artystyczną Nowej Huty.

21.01

Premiera spektaklu Księżniczka Turandot w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Krystyny Skuszanki i Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

20.05

Premiera spektaklu Myszy i ludzie w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

28.10

Premiera spektaklu Tosca w Operze Śląskiej w Bytomiu, w reżyserii Jana Popiela, ze scenografią Józefa Szajny.

01.12

Premiera spektaklu Bohater naszego świata w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Jerzego Zegalskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

1957

Józef Szajna wyjeżdża na stypendium do Paryża.

Otrzymuje Nagrodę im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego Klubu Krytyki Teatralnej za działalność artystyczną w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie.

Otrzymuje Nagrodę Artystyczną „Przeglądu Kulturalnego” za scenografie do sztuk wystawionych w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie.

20.01

Premiera spektaklu Jacobowsky i pułkownik w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

04.07

Premiera spektaklu Nowy Don Kiszot czyli Sto Szaleństw w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

19.10

Premiera spektaklu Imiona władzy w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie w reżyserii Krystyny Skuszanki, ze scenografią Józefa Szajny.

1958

Józef Szajna wraca ze stypendium w Paryżu.

Otrzymuje wyróżnienie International Theatre Institute na Festiwalu Teatru Narodów w Paryżu za scenografię do spektaklu Księżniczka Turandot (1956). 

Otrzymuje Nagrodę Artystyczną „Przeglądu Kulturalnego” w dziedzinie plastyki za dekoracje do sztuk wystawionych w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie.
29.03

Premiera spektaklu Jaki piękny dzień! w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, w reżyserii Jerzego Kaliszewskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

18.04

Premiera spektaklu Zaklinacz deszczu w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

23.10

Premiera spektaklu Matka Courage i jej dzieci w Teatrze Ziemi Mazowieckiej w Warszawie, w reżyserii Krystyny Berwińskiej, ze scenografią Józefa Szajny.

06.11

Premiera spektaklu Stan oblężenia w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Krystyny Skuszanki i Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

1959

Józef Szajna otrzymuje Nagrodę Krytyków Nowej Huty.

Otrzymuje Nagrodę Artystyczną Nowej Huty.
Otrzymuje Odznaczenie Budowniczego Nowej Huty.
Rozpoczyna działalność w grupie artystycznej MARG.
13.03

Premiera spektaklu Myszy i ludzie w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

20.03

Premiera spektaklu Burza w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Krystyny Skuszanki, ze scenografią Józefa Szajny.

30.05

Premiera spektaklu Dziadek do orzechów w Operze Śląskiej w Bytomiu, w reżyserii Zbigniewa Koryckiego, ze scenografią Józefa Szajny.

19.06

Premiera spektaklu Nie-Boska komedia w Teatrze Nowym w Łodzi, w reżyserii Bohdana Korzeniewskiego, ze scenografią i kostiumami Józefa Szajny.

20.06

Premiera spektaklu Geniusz sierocy w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

05.07

Premiera spektaklu Cudotwórca w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu, w reżyserii Wandy Laskowskiej, ze scenografią Józefa Szajny.

22.09

Premiera spektaklu Cudotwórca w Teatrach Dramatycznych (Teatr Polski) w Szczecinie, w reżyserii Aleksandra Rodziewicza, ze scenografią Józefa Szajny.

28.11

Premiera spektaklu Romulus Wielki w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

16.12

Premiera spektakli: W małym dworku, Wariat i zakonnica w Teatrze Dramatycznym w Warszawie, w reżyserii Wandy Laskowskiej, ze scenografią Józefa Szajny.

1960

17.01

Premiera spektaklu Burza w Teatrze Powszechnym w Warszawie, w reżyserii Krystyny Skuszanki, ze scenografią Józefa Szajny.

06.05

Premiera spektaklu Oresteja w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Krystyny Skuszanki i Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

18.12

Premiera spektaklu Radość z odzyskanego śmietnika w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

1961

Józef Szajna tworzy pierwszą Drabinę do nieba.

28.04

Premiera spektaklu Teatru Telewizji Generał Barcz, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

02.09

Premiera spektaklu Wieczór Trzech Króli lub co chcecie w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Krystyny Skuszanki, ze scenografią Józefa Szajny.

1962

Józef Szajna otrzymuje Nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki III stopnia za prace zaprezentowane na wystawie scenograficznej Polskie dzieło plastyczne w 15-leciu PRL.

Razem z Wacławem Wajserem pisze scenariusz filmu animowanego Gorycz.

Wystawa malarstwa w Biurze Wystaw Artystycznych w Krakowie.

Bierze udział w Ogólnopolskiej Wystawie Scenografii w 15-lecie PRL w Warszawie.

03.02

Premiera spektaklu Myszy i ludzie w Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

25.05

Premiera spektaklu Dziady w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Krystyny Skuszanki i Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

29.06

Premiera spektaklu Frank V w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, w reżyserii Jerzego Jarockiego, ze scenografią Józefa Szajny.

13.09

Premiera spektakli: Kondukt i Klatka w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

10.10

Premiera spektaklu Akropolis w Teatrze Laboratorium 13 Rzędów w Opolu, w reżyserii Jerzego Grotowskiego. Józef Szajna jest współtwórcą przedstawienia.

12.10

Premiera spektaklu Leonce i Lena w Teatrze Dramatycznym w Warszawie, w reżyserii Wandy Laskowskiej, ze scenografią Józefa Szajny.

02.11

Premiera drugiej wersji Akropolis. 

06.11

Premiera spektaklu Radość z odzyskanego śmietnika w Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

06.11

Premiera spektaklu Czwarty w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, w reżyserii Ireneusza Erwana, ze scenografią Józefa Szajny.

11.11

Premiera spektaklu Niepokój przez podróżą w Teatrze Klasycznym w Warszawie, w reżyserii Andrzeja Szafiańskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

23.12

Na łamach „Życia Literackiego” Józef Szajna publikuje tekst O nowej funkcji scenografii. 

1963

Obejmuje stanowisko dyrektora w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie.
Obejmuje stanowisko kierownika artystycznego w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie.
Rezygnuje z członkostwa w grupie artystycznej MARG.
12.01

Premiera spektaklu Myszy i ludzie w Teatrach Dolnośląskich w Jeleniej Górze – Wałbrzychu, w reżyserii Bolesława Smeli, ze scenografią Józefa Szajny.

15.03

Premiera spektaklu Sen nocy letniej w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Lidii Zamkow, ze scenografią Józefa Szajny.

07.06

Premiera spektaklu Post u ludożerców w Teatrze im. Adama Mickiewicza w Częstochowie, w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

21.11

Premiera spektaklu Rewizor w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

1964

Wystawa malarstwa w Domu Sztuki w Rzeszowie.

Wystawa Józef Szajna, Scenografia, Malarstwo, Grafika w Biurze Wystaw Artystycznych w Rzeszowie. 

Obejmuje stanowisko reżysera w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie.
13.02

Premiera spektaklu Myszy i ludzie w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach, w reżyserii Bolesława Smeli, ze scenografią Józefa Szajny.

21.02

Premiera spektaklu Myszy i ludzie w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej, w reżyserii Andrzeja Makarewicza, ze scenografią Józefa Szajny.

27.05

Premiera spektaklu Śmierć na gruszy w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Józefa Szajny.

10.06

Premiera trzeciej wersji Akropolis. 

18.07

Premiera spektaklu Antygona w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Olgi Lipińskiej, ze scenografią Józefa Szajny.

18.07

Premiera spektaklu Siedmiu przeciw Tebom w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii Piotra Paradowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

31.08

Premiera telewizyjnej wersji Rewizora.

1965

Otrzymuje Złotą Odznakę Miasta Krakowa.
Kończy pracę jako wykładowca w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Wystawa malarstwa i scenografii w Teatrze Pergola we Florencji (Włochy).

Na łamach „Teatru” Józef Szajna publikuje tekst Problem teatru. 

Prezentacja spektaklu Puste pole podczas I Rassegna Internazionale dei Teatri Stabili we Florencji (Włochy).

03.01

Premiera spektaklu Myszy i ludzie w Teatrze im. Wilama Horzycy w Toruniu, w reżyserii Jerzego Krasowskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

16.01

Premiera czwartej wersji Akropolis w Teatrze Laboratorium 13 Rzędów we Wrocławiu.

30.01

Premiera spektaklu Puste pole w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

03.04

Premiera spektaklu Don Kichot w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

17.12

Premiera spektaklu Misterium Buffo w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

1966

Rozpoczyna pracę na stanowisku scenografa w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie.
Wystawa malarstwa w siedzibie Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie.

Wystawa malarstwa i scenografii w Instytucie Kultury Polskiej w Rzymie (Włochy).

Wystawa malarstwa Dramaty w Rzymie (Włochy).

Kończy pracę na stanowisku scenografa, kierownika literackiego, reżysera i dyrektora w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie.
11.03

Premiera spektaklu Zamek w Teatrze Ludowym w Krakowie – Nowej Hucie, w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

04.06

Premiera spektaklu Śmierć na gruszy w Teatrze Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie, w reżyserii Józefa Szajny.

1967

01.01

Premiera spektaklu Sonata księżycowa w inscenizacji i reżyserii Józefa Szajny.

08.04

Premiera spektakli: Nowe Wyzwolenie, Oni w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

08.05

Premiera spektaklu Faust w Miejskim Teatrze Muzycznym – Operze i Operetce w Krakowie, w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

17.05

Premiera piątej wersji Akropolis w Instytucie Badań Metody Aktorskiej – Teatrze Laboratorium we Wrocławiu.

25.11

Premiera spektaklu Łaźnia w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

1968

Otrzymuje Srebrny Medal na Międzynarodowej Wystawie Collagen w Kunstgewerbe Museum w Zurychu (Szwajcaria).

Wystawa malarstwa i elementów scenograficznych w foyer teatru Atelje 212 podczas festiwalu II Beogradski Internacionalni Teatraski Festival (BITEF) w Belgradzie (Serbia).

01.01

Przygotowuje happening Déballage w Klubie Wagantów im. Antonina Artauda w Nicei (Francja).

Na łamach „Odry” Józef Szajna publikuje tekst Teatr, jaki chciałbym uprawiań. Teatr otwarty. 

Bierze udział w Międzynarodowej Wystawie Collagen prezentowanej w Kunstgewerbe Museum w Zurychu (Szwajcaria).

Otrzymuje I Nagrodę Roku 1968 Galerii Arkady w Krakowie.

Wystawa Józef Szajna wystawa obrazów w Galerii Arkady BWA w Krakowie.

Prezentacja spektaklu Łaźnia podczas II Beogradski Internacionalni Teatraski Festival (BITEF) w Belgradzie (Serbia).

25.02

Premiera spektaklu Śmierć na gruszy w Teatrze Współczesnym im. Edmunda Wiercińskiego we Wrocławiu, w reżyserii Józefa Szajny.

13.07

Premiera spektaklu Szkarłatny proch w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

12.11
Wystawa twórczości scenograficznej w Teatrze im. Wilama Horzycy w Toruniu.
23.11
Wystawa malarstwa i scenografii w Klubie Wagantów w Nicei (Francja).

1969

Wernisaż kompozycji przestrzennej Reminiscencje z okazji jubileuszu 150-lecia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Zdobywa Nagrodę III stopnia IX Kaliskich Spotkań Teatralnych za inscenizację Bolesława Śmiałego w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu.

Otrzymuje Plakietkę z Melpomeną (Nagrodę TV Klubu Recenzentów) za reżyserię i scenografię spektaklu Szkarłatny proch w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach.

Wystawa Reminiscencje w Galerii Współczesnej w Warszawie.

02.03

Premiera spektaklu Bolesław Śmiały w Teatrze Współczesnym im. Edmunda Wiercińskiego we Wrocławiu, w reżyserii Helmuta Kajzara, ze scenografią Józefa Szajny.

21.06

Premiera spektaklu Rzecz listopadowa w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

27.10

Prezentacja wystawy Reminiscencje w Biurze Wystaw Artystycznych w Lublinie.

1970

Prezentacja kompozycji Reminiscencje na XXXV Biennale Sztuki w Wenecji (Włochy).

Wystawa Układ przestrzenny w Galerii Rytm w Krakowie.

Wystawa malarstwa i scenografii w Playhouse w Sheffield (Wielka Brytania).

Prezentacja spektaklu Puste pole podczas IX Rassegna Internazionale dei Teatri Stabili we Florencji (Włochy).

08.05

Premiera spektaklu Śmierć na gruszy w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

19.05

Prezentacja spektaklu Rzecz listopadowa podczas XI Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu.

21.10

Premiera spektaklu Makbet w Playhouse w Sheffield (Wielka Brytania), w reżyserii Colina Georgeʼa, ze scenografią Józefa Szajny.

1971

Wystawa projektów scenografii i kostiumów w Instytucie Kultury Polskiej w Londynie (Wielka Brytania).

Otrzymuje Nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki II stopnia za nowatorstwo i poszukiwania inscenizacyjne oraz wybitne osiągnięcia w zakresie plastyki teatralnej.
Rozpoczyna pracę na stanowisku starszego wykładowcy w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Otrzymuje Nagrodę m. Krakowa za upowszechnianie kultury.
Otrzymuje Złoty Medal na Międzynarodowej Wystawie Scenografii „Quadriennale” w Pradze (Czechy).
Kończy pracę na stanowisku scenografa w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie.
Obejmuje stanowisko dyrektora w Teatrze Klasycznym w Warszawie.
Wystawa projektów scenografii i kostiumów w Edynburgu (Wielka Brytania).

Prezentacja kompozycji Reminiscencje podczas Ruhrfestspiele w Recklinghausen (RFN).

01.01

Wernisaż kompozycji przestrzennej Replika I w Muzeum Sztuki w Göteborgu (Szwecja).

03.07

Premiera spektaklu Faust w Teatrze Polskim w Warszawie, w reżyserii i scenografii, i według scenariusza Józefa Szajny.

1972

Zdobywa I nagrodę i Złoty Medal podczas IV Festiwalu Sztuki w Warszawie.
Zostaje odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Kończy pracę na stanowisku starszego wykładowcy w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Wystawa projektów scenograficznych oraz collages i assemblages w Teatrze Wielkim i KMPiK w Łodzi.
Jako profesor kontraktowy rozpoczyna wykłady w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
01.02

Z inicjatywy Józefa Szajny Teatr Klasyczny w Warszawie zmienia nazwę na Teatr Studio.

14.04

Premiera spektaklu Witkacy w Teatrze Studio w Warszawie, w reżyserii i scenografii, i według scenariusza Józefa Szajny.

24.08

Premiera spektaklu Replika II w Richard Demarco Gallery podczas Edinburgh Festival and Exibition Atelier ʼ72 w Edynburgu (Wielka Brytania), w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

15.09

Premiera spektaklu Nos w Teatrze Studio w Warszawie, w reżyserii Bohdana Korzeniewskiego, ze scenografią Józefa Szajny.

1973

Wystawa malarstwa i scenografii w Teatrze Pergola we Florencji (Włochy).
Rozpoczyna pracę na stanowisku scenografa w Teatrze Studio w Warszawie.
18.03

Premiera spektaklu Gulgutiera w Teatrze Studio w Warszawie, w reżyserii i scenografii, i według scenariusza Józefa Szajny.

27.04

Premiera spektaklu Replika III podczas IX Festival Mondial du Théâtre w Nancy (Francja).

08.10

Premiera spektaklu Replika IV w Teatrze Studio w Warszawie.

1974

Wystawa malarstwa i scenografii w Galerii Plastyki w Koninie.

Otrzymuje Srebrny Medal na Międzynarodowej Wystawie Scenografii „Exempla” w Monachium (RFN).

Kończy pracę na stanowisku scenografa w Teatrze Studio w Warszawie.

Prezentuje swoje prace plastyczne w ramach Międzynarodowej Wystawy Scenografii „Exempla” w Monachium (RFN).

Otrzymuje Medal 30-lecia PRL.
Wystawa collages w Klubie MPiK w Krakowie.
20.04

Premiera spektaklu Dante w Teatro Pergola podczas X Rassegna Internazionale dei Teatri Stabili we Florencji (Włochy), w reżyserii i scenografii, i według scenariusza Józefa Szajny.

26.04

Polska premiera Dantego w Teatrze Studio w Warszawie.

20.06

Premiera niemieckiej wersji spektaklu Gulgutiera w Forum Theater w Berlinie (RFN).

październik

Prezentacja spektaklu Dante podczas Woche der Begegnung mit Polen w Essen (RFN).

1975

Wystawa Malarstwo, Sylwety, collages w Ernst Museum w Budapeszcie (Węgry).

Wystawa rzeźb i collages w Galerii Studio w Warszawie.
Uzyskuje Złotą Odznakę „Zasłużony Działacz Kultury”.
Otrzymuje Złotą Odznakę Związku Polskich Artystów Plastyków.
31.01

Premiera spektaklu Dobrodziej złodziei w Teatrze Studio w Warszawie, w reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

08.11

Prezentacje spektakli Replika IV i Dante w Rotterdamie, Emmen, Haarlem i Arnhem (Holandia), w dniach 8-11 listopada.

1976

Otrzymuje Dyplom Ministerstwa Spraw Zagranicznych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
19.01

Prezentacja spektaklu Replika IV w Soeldra Teatern w Sztokholmie (Szwecja), w dniach 19–22 stycznia.

25.05

Prezentacje spektakli Replika IV i Dante w Brooklyn Academy of Music w Nowym Jorku (USA), w dniach 25-30 maja.

30.12

Premiera spektaklu Cervantes w Teatrze Studio w Warszawie, w reżyserii i scenografii, i według scenariusza Józefa Szajny.

1977

Wystawa obrazów, rzeźb i collages pt. Józef Szajna w Biurze Wystaw Artystycznych w Gdyni.

Wystawa Projekty scenografii produkcje teatralne w Polskim Instytucie Kultury w Wiedniu (Austria).

W katalogu wystawy w Toruniu Józef Szajna umieszcza tekst Teatr organiczny. 

Wystawa obrazów, rzeźb i collages w Biurze Wystaw Artystycznych w Toruniu.

Zdobywa Nagrodę Specjalną jury XVII Kaliskich Spotkań Teatralnych za wizję plastyczną przedstawienia Cervantes w Teatrze Studio w Warszawie.

05.03

Premiera holenderskiej wersji Witkacego w Teaterun de Brakke Grond w Amsterdamie (Holandia).

czerwiec

Prezentacja spektaklu Dante w Théâtre d’Orsay podczas festiwalu Théâtre des Nations w Paryżu (Francja).

czerwiec

Prezentacja spektaklu Dante podczas Polnische Woche w ramach Ruhrfestspiele Festival w Recklinghausen (RFN).

1978

Prezentacja kompozycji Reminiscencje w Kunstverein we Frankfurcie (RFN).

Wystawa obrazów, collages i obiektów sztuki w Biurze Wystaw Artystycznych w Białymstoku.

Na łamach „Dialogu” Józef Szajna publikuje tekst Materia spektaklu. 

16.02

Premiera spektaklu Majakowski w Teatrze Studio w Warszawie, w reżyserii i scenografii, i według scenariusza Józefa Szajny.

30.12

Premiera spektaklu Śmierć na gruszy w Teatrze Studio w Warszawie, reżyserii i scenografii Józefa Szajny.

1979

Otrzymuje Nagrodę Prezesa Rady Ministrów I stopnia „za twórcze osiągnięcia artystyczne w dziedzinie teatru i plastyki scenicznej”.

Józef Szajna. Wystawa prac w Biurze Wystaw Artystycznych w Szczecinie.

Zostaje odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Wystawa prac graficznych i malarstwa w Instytucie Kultury Polskiej w Sztokholmie (Szwecja).

Wystawa Retrospekcje Szajny w Galerii Studio w Warszawie.

Prezentuje kompozycję Sylwety i cienie na Biennale Sztuki w Sao Paulo.

wrzesień

Prezentacja spektaklu Dante w The Round House w Londynie (Wielka Brytania).

1980

Wystawa Portret człowieka w Muzeum Humboldta w Berlinie (NRD).

Bierze udział w zbiorowej wystawie Wizerunek miasta prezentowanej w salach Warexpo z okazji 35-lecia wyzwolenia Warszawy.

maj

Prezentacja spektaklu Cervantes na Festival Internacional Cervantino w Guanajuato (Meksyk).

10.07

Z inicjatywy Józefa Szajny Teatr Studio w Warszawie zmienia nazwę na Centrum Sztuki Studio Teatr Galeria.

07.11

Premiera spektaklu Replika V w Mulhouse i Paryżu (Francja).

1981

Prezentacja prac plastycznych Józefa Szajny na wystawie zbiorowej Polska, krajobraz, ludzie, idee w Biurze Wystaw Artystycznych w Sopocie.

Uzyskuje tytuł Akademika Złotego Medalu Accademia Italia delle Arti e del Lavoro we Włoszech.
Kończy pracę na stanowisku profesora kontraktowego w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
27.05
Wystawa prac plastycznych w Biurze Wystaw Artystycznych w Galerii Pro w Koszalinie.
26.10

Premiera chorwackiej wersji Dantego – spektaklu Dante živ w Kazalište Marina Držića w Dubrowniku (Jugosławia).

19.12

Po wprowadzeniu stanu wojennego Józef Szajna składa rezygnację ze stanowiska dyrektora Centrum Sztuki Studio; funkcję tę będzie pełnić jeszcze przez trzy miesiące.

1982

Na łamach „Dialogu” Józef Szajna publikuje tekst Gram samego siebie.  

Otrzymuje Złotego Cenatura – nagrodę włoskiej Akademii Pracy i Sztuki w Salsomaggiore.
Jako profesor nadzwyczajny wykłada w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Wystawa prac plastycznych w Biurze Wystaw Artystycznych w Lublinie w ramach „Prezentacji 82”.
Prace plastyczne Józefa Szajny pokazywane są w ramach wystawy zbiorowej Kolekcja Galerii Studio w Płocku.

Otrzymuje Nagrodę „Trybuny Ludu” za całokształt działalności artystycznej w dziedzinie teatru, za humanistyczne walory twórczości teatralnej.

12.03

Wystawa obrazów związanych z inscenizacjami teatralnymi Józefa Szajny i kompozycja przestrzenna Ślady w Teatrze Studio w Warszawie.

29.03

Podczas obchodów Międzynarodowego Dnia Teatru Józef Szajna świętuje jubileusz sześćdziesięciolecia urodzin i trzydziestolecia pracy artystycznej – i żegna się ze Studio. Na swojego następcę na stanowisku kierownika artystycznego Centrum Sztuki proponuje Jerzego Grzegorzewskiego.

lipiec

Prezentacja spektaklu Dante w Satiriczen Teatar podczas festiwalu Théâtre des Nations w Sofii (Bułgaria).

1983

maj

Prezentacja spektaklu Replika IV na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym w Caracas (Wenezuela).

październik
Wystawa prac ukazująca dorobek teatralny Józefa Szajny, powstały w latach 1957–1979 prezentowana w Ośrodku Informacji i Kultury Polskiej w Budapeszcie.
grudzień

Wystawa Sylwety w Galerii 72 w Chełmie.

1984

Dwie wystawy twórczości Józefa Szajny Sztuka Szajny przygotowane w ramach XII International Theatres Festival w Stambule (Turcja), pokazywane w galerii Taksim Belediye i w siedzibie dyrekcji festiwalu.

Otrzymuje Vessillo Europeo delle Arti (Europejski Sztandar Sztuki) – Nagrodę Accademi d`Europa.
Otrzymuje Światową Nagrodę Kulturalna Centro Studi e Ricerche delle Nazioni w Salsomaggiore.
Otrzymuje Medal 40-lecia PRL.

Otrzymuje Dyplom Honorowy z okazji 35-lecia Międzynarodowego Instytutu Teatralnego w uznaniu wybitnych osiągnięć popularyzujących w świecie polską sztukę teatralną.

Wystawa Teatr Józefa Szajny w Ośrodku Informacji i Kultury Polskiej w Berlinie Wschodnim (NRD).

Wystawa prac Józefa Szajny w Essen (RFN). 

25.06

Prezentacja spektaklu Dante podczas festiwalu Jyväskylän Kesä w Jyväskylä (Finlandia), w dniach 25–26 czerwca.

09.07

Premiera spektaklu Replika VI w Rumeli Hisari podczas XII International Theatres Festival w Stambule (Turcja).

1985

Dwie wystawy malarstwa i dokonań teatralnych Centrum Kultury le Botanique i La Bellone w Brukseli (Belgia).
Otrzymuje Statuetkę Zwycięstwa, przyznaną przez Ośrodek Studiów i Badań Narodów we Włoszech.
Otrzymuje Dyplom Honorowy ITI za wybitne osiągnięcia w popularyzacji polskiej sztuki teatralnej za granicą w 40-leciu Polski Ludowej.
Otrzymuje nagrodę Oscar d`Italia Accademii d’Europa w Calvatone dla najwybitniejszych twórców współczesnego świata.
Otrzymuje tytuł profesora nadawany przez Radę Państwa.
Udział w Światowym Kongresie Kultury w Buenos Aires (Argentyna).

Wystawa prac plastycznych w Bochum (RFN) podczas II Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Pantomimicznych, Gestu, Ruchu i Narracji Wizualnej.

Prezentacja spektaklu Replika VI na II Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Pantomimicznych, Gestu, Ruchu i Narracji wizualnej w Brukseli (Belgia).

27.01

Premiera niemieckiej wersji Dantego w Opernhaus w Essen (RFN).

28.01
Otwarcie wystawy zbiorowej Xawery Dunikowski i polscy artyści w obozie koncentracyjnym Auschwitz w latach 1940–1945 w Muzeum im. Xawerego Dunikowskiego, Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie, na której zaprezentowano prace Józefa Szajny.

1986

Otrzymuje honorową odznakę „Zasłużony dla miasta Bydgoszczy”.

Prezentacja spektaklu Replika IV w Hawanie (Kuba).

Wystawa prac w Galerii Arsenał w Białymstoku.
14.01

Prezentacja spektaklu Replika IV w Zabrzu. 

18.01

Otwarcie wystawy zbiorowej Życie ludzkie – Los ziemi. Wystawa malarstwa, grafiki i rzeźby z okazji Kongresu Intelektualistów w obronie pokojowej przyszłości świata w Zachęcie w Warszawie, na której pokazano prace Józefa Szajny.

31.05

Premiera spektaklu Replika VII w Teatron Habimah w Tel Awiwie (Izrael).

lipiec

Replika VI otrzymuje nagrodę dla spektaklu najbardziej godnego zapamiętania na Międzynarodowym Festiwalu w Quebecu (Kanada).

09.12

Otwarcie wystawy Józef Szajna-Plastyka-Teatr w Pawilonie Wystawowym BWA w Krakowie.

1987

Buduje kompozycję przestrzenną Drang nach Osten – Drang nach Westen. 

Otrzymuje Nagrodę m.st. Warszawy za wybitne zasługi dla Warszawy.
05.05

Otwarcie wystawy Drang nach Osten – Drang nach Westen w Moskwie (ZSRR). 

07.05

Otwarcie wystawy Józef Szajna-Plastyka-Teatr w Centralnym Domu Artysty w Moskwie (ZSRR).

08.05

Prezentacja spektaklu Dante w Teatrze na Tagance w Moskwie (ZSRR).

11.05

Prezentacja spetaklu Replika w Teatrze na Tagance w Moskwie (ZSRR).

27.06

Prezentacja spektakli Dante i Replika w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie w ramach Dni Krakowa.

wrzesień

Wystawa Józef Szajna-Plastyka-Teatr w Instytucie Polskim w Paryżu (Francja).

07.12

Wernisaż wystawy Józef Szajna-Plastyka-Teatr w Zachęcie w Warszawie.

1988

Wystawa Józef Szajna w Galerii Sztuki Współczesnej, w Białymstoku.

Wystawa Józef Szajna w Biurze Wystaw Artystycznych w Białymstoku.

Rozpoczyna działalność jako członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
Otrzymuje Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych za szczególne zasługi w propagowaniu polskiej kultury za granicą.

Na łamach „Kultury” Józef Szajna publikuje tekst Teatr ograniczony. 

23.03

Premiera telewizyjnej wersji spektaklu Replika IV. 

11.09
Otrzymuje Złoty Centaur - dla najwybitniejszych twórców współczesnego świata na IV Quadriennale Il Centauro D'Oro.
październik

Prezentacja spektaklu Replika IV podczas Rzeszowskich Spotkań Teatralnych.

27.10

Otwarcie wystawy Józef Szajna-Plastyka-Teatr w Domu Sztuki w Rzeszowie. 

1989

Prezentuje kompozycję Drang nach Osten – Drang nach Westen na Biennale Sztuki w Sao Paulo. 

maj

Pokaz Repliki w Wiedniu (Austria).

15.11

Otwarcie wystawy retrospektywnej w Lwowskiej Galerii Obrazów we Lwowie i pokazy spektaklu Replika w Sali Gosudarstwiennego Cyrku.

1990

Kończy działalność w Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
styczeń
Wystawa prac w Muzeum Okręgowym w Radomiu.

Prezentuje kompozycję Drang nach Osten – Drang nach Westen na Biennale Sztuki w Wenecji.

18.10

Otwarcie wystawy Józef Szajna w Galerii Dmochowski w Paryżu (Francja).

1991

Wystawa Świat Józefa Szajny w Pałacu Opatów Muzeum Narodowym w Gdańsku.

1992

Na łamach „Teatru” Józef Szajna publikuje autobiograficzny tekst Dno. 

Wystawa Szajna 70 lat w Biurze Wystaw Artystycznych w Poznaniu.

Otrzymuje Nagrodę polskiej sekcji krytyków teatralnych ITI za popularyzację polskiej sztuki teatralnej za granicą.
International Honorary Citation from Experimental Theatre Cairo.
28.03

Premiera przedstawienia Dante 1992 w Teatrze Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza w Warszawie w reżyserii Józefa Szajny i z jego scenografią.

30.03
Bierze udział w seminarium poświęconym jego twórczości z okazji 45-lecia pracy artystycznej i 70. rocznicy urodzin.

1993

Otrzymuje Honorową Odznakę ZAiKS-u (wręczana z okazji 75-lecia ZAiKS-u).
03.04

Premiera przedstawienia Ślady w Teatrze Rozrywki w Chorzowie w reżyserii Józefa Szajny i z jego scenografią.

06.06

Premiera przedstawienia Ziemia w Centrum Sztuki Hanager w Kairze (Egipt) w reżyserii Józefa Szajny i z jego scenografią.

24.10

Premiera przedstawienia Ślady II w Ankara Devlet Tiyatrosu w Ankarze (Turcja) w reżyserii Józefa Szajny i z jego scenografią.

13.12

Premiera przedstawienia Życie i śmierć Cervantesa w Alcala de Henares, Teatro Salón Cervantes w Madrycie (Hiszpania) w reżyserii Józefa Szajny i z jego scenografią.

1994

Zostaje odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Nagroda Mera Ankary za najwybitniejsze wydarzenie artystyczne sezonu 1993/94 za przedstawienie Izler II.

Otrzymuje Złotą Maskę za autorski spektakl Ślady w Teatrze Rozrywki w Chorzowie.

1995

Otrzymuje Nagrodę Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego w Nowego Jorku (USA).
Współtworzy scenariusz i jest bohaterem filmu Sztuka w niewoli – świat Józefa Szajny w reż. Włodzimierza Gołaszewskiego.
Koordynuje prace nad wystawą stanowiącą hołd dla ofiar nazizmu w ramach obchodów 50. rocznicy wyzwolenia Auschwitz.
05.06

Premiera przedstawienia Szczątki w Teatro Municipal podczas Festival Internacional de Teatro de Almada w Lizbonie (Portugalia) w reżyserii Józefa Szajny i z jego scenografią.

1996

29.02
Otrzymuje tytuł Honorowego Obywatel Opola.

1997

Otrzymuje Krzyż Oświęcimski.
10.02

Wystawa Józef Szajna. Drobiazgi. Nowe prace. Rysunki, obrazy, projekcje video ze spektakli w Teatrze Studio w Warszawie. 

13.03
W Rzeszowie otwarta zostaje Szajna Galeria z zestawem dzieł podarowanych „ziemi rzeszowskiej” przez artystę.
13.03
Zostaje odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski „w uznaniu doniosłych zasług dla kultury oraz za wybitne osiągnięcia w twórczości artystycznej”.
21.06

Premiera przedstawienia Déballage w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie w reżyserii Józefa Szajny i z jego scenografią.

październik
Wystawa prac zorganizowana z okazji 50-lecia pracy twórczej artysty w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.

1998

Otrzymuje tytuł Honorowego Obywatela Rzeszowa.
Otrzymuje Pegaza – najwyższe odznaczenie ASP w Warszawie.

1999

Wystawa Gęby–Maski w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie.

Otrzymuje Koryfeusza Scenografii Polskiej – Nagrodę Centrum Scenografii Polskiej Muzeum Śląskiego w Katowicach.

2002

Otrzymuje Doroczną Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za rok 2001 w dziedzinie sztuk plastycznych w zakresie scenografii i reżyserii teatralnej.
26.03

Otwarcie wystawy Józefowi Szajnie w Centrum Sztuk i STUDIO w Warszawie.

2003

Jest bohaterem filmu dokumentalnego Omnia Mea Mecum Porto – Wszystko moje z sobą niosę w reż. Stefana Szlachtycza.

Wystawa Józef Szajna. Scenografia w Galerii Obok w Tychach.

Wystawa Józef Szajna. Teatr w Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu.

Wystawa Teatr i Sztuka, Sztuka i Teatr w Galerii Domu Artysty Plastyka Okręgu Warszawskiego ZPAP w Warszawie.
Otrzymuje doktorat honoris causa Uniwersytetu w Oldenburgu.
Otrzymuje Nagrodę Specjalną „Józef” w plebiscycie na Człowieka Roku 2002 w Rzeszowie za całokształt twórczości.
22.05
Otrzymuje doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

2005

Razem z Henrykiem Jantosem pisze scenariusz filmu dokumentalnego pt: Człowiek zaniedbuje siebie .

Otrzymuje Złoty Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis.
Wystawa retrospektywna prezentowana na Uniwersytecie Sztuki, w siedzibie Związku Artystów Plastyków i w Instytucie Kultury Polskiej w Budapeszcie (Węgry).
kwiecień

Otwiera wystawę swoich prac pt. Czy ktoś to słyszy w związku z jubileuszowymi uroczystościami 60-lecia wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie.

2006

Wystawa Dialogi – Dramaturgia przestrzeni w Galerii Szyperska w Poznaniu.

22.02
Otrzymuje tytuł Honorowego Obywatel Oświęcimia.
marzec
Indywidualna wystawa i wykłady w Hanowerze wraz z ekspozycją projektu Kopca Pamięci i Pojednania w Oświęcimiu.

2007

Otrzymuje doktorat honoris causa Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Wystawa Czy ktoś to słyszy? w Ambasadzie Rzeczpospolitej Polskiej w Berlinie (Niemcy).

01.09
Otrzymuje Medal im. J. Masaryka od Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Czeskiej za długoletni aktywny wkład na skalę międzynarodową w zachowanie pamięci więźniów obozów koncentracyjnych.

2008

14.06

Wernisaż wystawy Świat Józefa Szajny w Galerii Refektarz w Kartuzach.

24.06
Umiera w Warszawie.
30.06
Zostaje pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Szajna o sobie

1971-07-12

Józef Szajna o Quadriennale Scenografii (grt)

Józef Szajna to jeden z czterech (obok L. Serafinowicz, Z. Wierchowicz i J. Gurawskiego) polskich złotych medalistów na tegorocznym, czerwcowym praskim Quadriennale Scenografii.  Józef Szajna mieszka w Krakowie ale znany jest warszawskiej publiczności teatralnej nawet z aktualnego afisza. Teatr Polski ...

2002-04-01

Przebić drabiną horyzont... Anna R.Buszyńska

Anna R. Burzyńska: Jubileusz jest okazją do podsumowań, uogólnień, artystycznych rachunków sumienia. Swoją teorię teatru wyrażał Pan przed laty kilkakrotnie w odczytach o charakterze manifestów. Jak z dzisiejszej perspektywy ocenia Pan realizacje tych ideałów poprzez sztukę plastyczną i ...

1974-10-20

Teatr awangardowy – teatrem dla wszystkich Barbara Kerber

„Byłem w Teatrze Laboratorium Grotowskiego” — z dumą głoszą teatromani. „Obejrzałem przedstawienie Szajny w Teatrze Studio”. „Udało mi się zobaczyć Cricot-2 Kantora”. Czy tak sformułowane wypowiedzi są wyrazem snobizmu, czy satysfakcji z tego co udało się rzeczywiście przeżyć i zobaczyć?  Z roku na rok ...

ZOBACZ WSZSTKIE TEKSTY>

Inni o Szajnie

1965-07-18

Bariera sensu M. A. Styks (Józef Maśliński)

Czy ktoś podejmie się wytłumaczyć po ludzku, co to znaczy: „Zdarzenia sceniczne wyzwalają reakcje, powstające na styku dwóch zdarzeń teatralnych. Do struktury tych zjawisk prowadzą działania sprzężone, nakładające się. Ich jedność i przeciwieństwa poszerzają wiedzę o przedmiocie. Takty ukazane na scenie ...

1968-11-29

Spotkanie z Józefem Szajną

Na zaproszenie toruńskiego oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki przybył dziś do naszego miasta znany reżyser i scenograf Teatru Starego w Krakowie Józef Szajna. Spotkanie z nim na temat współczesnych rozwiązań scenograficznych i zależności istniejących między scenografią, a reżyserią odbędzie się ...

1974-12-21

Szajna – i komentatorzy Maria Kosińska

„Sam na sam z Józefem Szajną” — można sądzić, że na to spotkanie szykowało się wielu telewidzów, a wśród nich ci, którzy „coś tam słyszeli” ci, którzy „widzieli” i zapewne ci, którzy „nie rozumieją”. A także, oczywiście ...

ZOBACZ WSZSTKIE TEKSTY>

Bibliografia

Tytuł
Autor
Data wydania
Józef Szajna O nowej funkcji scenografii „Życie Literackie” 1962 nr 569
Józef Szajna – scenografia, malarstwo, grafika Biuro Wystaw Artystycznych Rzeszów 1964
Józef Szajna Problem teatru „Teatr” 1965 nr 11
Józef Szajna Teatr otwarty „Odra” 1968 nr 3
Jerzy Madeyski Szajna BWA Kraków 1970
Józef Szajna Tylko teatr otwarty „Współczesność” 1971 nr 22
Maria Czanerle Szajna Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1974
Jerzy Madeyski, Elżbieta Morawiec Józef Szajna – plastyka, teatr Wydawnictwo Literackie Kraków 1974
Józef Szajna: wystawa Biuro Wystaw Artystycznych Toruń 1977
Józef Szajna Teatr organiczny [w:] Katalog wystawy BWA Toruń 1977
Józef Szajna Materia spektaklu „Dialog” 1978 nr 10
Józef Szajna Gram samego siebie „Dialog” 1982 nr 7
Józef Szajna Polnische Künstleragentur PAGART, Centrum Sztuki Studio Warszawa 1984
Zofia Tomczyk-Watrak Józef Szajna i jego teatr Państwowy Teatr Wydawniczy Warszawa 1985
Józef Szajna Wybory i odniesienia „Twórcy – Postawy” 1985
Józef Szajna – szkice, projekty, realizacje: obiekty sztuki, obrazy, collages, rysunki, grafiki, plakaty, dokumentacja teatralna red. Zbigniew Taranienko Galeria BWA Zamość 1985
Józef Szajna Teatr ograniczony „Kultura” 1988 nr 30
Tetiana Bielajewna, Bożena Kowalska, Jerzy Madeyski Materiały z seminarium poświęconego twórczości Józefa Szajny z okazji 45-lecia pracy artystycznej i 70. rocznicy urodzin Wydawnictwo Instytutu Kultury Polskiej Warszawa 1992
Józef Szajna Dno „Teatr” 1992 nr 4–6
Jerzy Madeyski, Andrzej Żurowski Józef Szajna Wydawnictwo Arkady Warszawa 1992
Szajna 70 lat red. Zbigniew Taranienko Centrum Sztuki Studio Warszawa 1992
Józef Szajna: hommage à Auschwitz: w pięćdziesiątą rocznicę wyzwolenia obozu w Oświęcimiu-Brzezince red. Anna Adamiak Instytut Polski Düsseldorf 1995
Świat Józefa Szajny red. Krystyna Oleksy Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka Oświęcim 1995
Józef Szajna: 50 lat pracy twórczej: wystawa jubileuszowa red. Romuald K. Bochyński Centrum Rzeźby Polskiej Orońsko 1997
Szajna: wystawa prac red. Andrzej Pettyn Wydawnictwo „Aula” Podkowa Leśna 1999
Józef Szajna: mostra: strutture, quardi, collages – wystawa: instalacje, obrazy, collages/ Instytut Polski w Rzymie red. Eugeniusz Kabatc Stowarzyszenie Kultury Europejskiej Warszawa 1999
Józef Szajna i jego świat red. Bożena Kowalska Wydawnictwo Hotel Sztuki. Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta Warszawa 2000
Ingrid Scheurmann, Volkhard Knigge Józef Szajna Kunst und Theater Wallstein Verlag Göttingen 2002
Józef Szajna Sense and nonscense „Dialogue and Universalism” 2004 nr 5–6
Andrzej Piątek Spotkania z Szajną Wydawnictwo Teatru im. Wandy Siemaszkowej Rzeszów 2004
Józef Szajna Narracja plastyczna w teatrze organicznym [w:] „Życie zamieniam w obraz. Sztuka Józefa Szajny” red. Eleonora Udalska Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2005
Józef Szajna Koniec pojednania – mój testament „Przegląd” 2005 nr 4–6
Józef Szajna Moja sztuka jest ciągle krzykiem [w:] „Życie zamieniam w obraz. Sztuka Józefa Szajny” Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2005
Życie zmieniam w obraz. Sztuka Józefa Szajny red. Eleonora Udalska Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2005
Józef Szajna: wystawa z cyklu „Dialogi” Dramaturgia przestrzeni red. Krzysztof Moraczewski Wydawnictwo Szyperska Poznań 2005
Eduardo Camacho, Marian Nowinski, Józef Szajna Cervantes, Don Quijote/Don Kichot: metáforas, metafrases, metamorfosy: metafory, metafrazy, metamorfozy Embajada de España: Inst. Cervantes de Varsovia Warszawa 2006
Józef Szajna Czas wyboru „Ethos: kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL” 2007 nr 1–2
Szajna Galeria Teatr im. Wandy Siemaszkowej Rzeszów 2007
Józef Szajna Testament Szajny [w:] „Nowy Szajna czyli o pamięci i pojednaniu” Oficyna Wydawnicza STON Kielce 2007
Józef Szajna Za losy świata, wszyscy jesteśmy odpowiedzialni [w:] „Nowy Szajna czyli o pamięci i pojednaniu” Oficyna Wydawnicza STON Kielce 2007
Józef Szajna Teatr: nadzieja na pojednanie Orędzie z okazji 46. Międzynarodowego Dnia Teatru 2007
Jerzy J. Fąfara 18 znaczy życie Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu Rzeszów 2009
Zbigniew Taranienko Przestrzenie Szajny Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu Rzeszów 2009
Kanon i remix: Józef Szajna red. Magdalena Matyja-Pietrzyk Muzeum Śląskie Katowice 2016
Lilianna Dorak-Wojakowska Szajna: Teatr/Te-art. W poszukiwaniu formuły teatru plastycznego Wydawnictwo WAM Kraków 2017